Taalkeuze: Nederlands / English

Juridische procedure e-lending

 

Europees Hof spreekt zich uit voor e-lending

Het Europees Hof is van mening dat e-books net als papieren boeken door bibliotheken moeten kunnen worden uitgeleend. In het arrest dat 10 november is gewezen wordt duidelijk dat het leenrecht ook van toepassing is op digitale boeken, waardoor bibliotheken zonder voorafgaande toestemming van de uitgever e-books mogen uitlenen.

Het Hof stelt wel duidelijke voorwaarden aan de uitleenpraktijk: het e-book moet op legale wijze verkregen zijn en er moet gebruik worden gemaakt van het model van one-copy, one-user. Dit houdt in dat er nooit meer e-books tegelijkertijd kunnen worden uitgeleend dan er kopieën zijn aangeschaft.

Het Hof heeft met dit arrest de vragen beantwoord die de Nederlandse rechter had voorgelegd. De zaak zal nu worden voortgezet bij de Rechtbank in Den Haag, die onder andere zal moeten bepalen hoe deze uitleg van de Europese richtlijn uitpakt in de Nederlandse situatie.

Stichting Leenrecht heeft zich als uitvoeringsorganisatie altijd neutraal opgesteld in deze kwestie. In onderhandelingen met de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) waren beide partijen het al sinds 2008 eens dat het leenrecht niet van toepassing was op e-books. Dit betekende dat bibliotheken voor het uitlenen van e-books licenties moesten afsluiten met uitgevers. Toen duidelijk werd dat veel e-books niet ter beschikking werden gesteld, heeft de VOB de zaak om principiële redenen voorgelegd aan de rechter.

Stichting Leenrecht vindt het een goede zaak dat er nu duidelijkheid is over de uitleg van de Europese Richtlijn waar het leenrecht op gebaseerd is. Nu is gebleken dat er ook in het digitale domein een wettelijke taak is weggelegd voor Stichting Leenrecht, zullen wij in overleg treden met alle betrokken partijen om te komen tot een praktische regeling waar iedereen zich in kan vinden: bibliotheken, lezers, auteurs en uitgevers.

 

De procedure bij het Europees Hof

Het Europees Hof had zich op verzoek van de Rechtbank Den Haag over een viertal vragen gebogen. De Rechtbank had deze vragen geformuleerd in haar tussenvonnis van 1 april 2015.
 
Het Europees Hof gaf op 9 maart 2016 de betrokken partijen de gelegenheid de standpunten toe te lichten. VOB, NUV, Stichting Lira en Stichting Pictoright hebben hun visie op het uitlenen van e-books onder het leenrecht bepleit. Stichting Leenrecht stelde zich neutraal op en heeft niet gepleit.
Vertegenwoordigers van EU-lidstaten Frankrijk, Tsjechië en Griekenland benadrukten in hun pleidooien de onwenselijkheid e-lending op deze manier te regelen. Zij wezen onder andere op het belang van coherentie in wetgeving en uitleg van begrippen. De Europese Commissie was daarentegen duidelijk in haar opvatting dat e-lending onder de huidige Richtlijn mogelijk moet zijn.
 
Vervolgens publiceerde Advocaat Generaal Szpunar van het EU-Hof op 16 juni zijn advies. Naar zijn mening is er voor het leenrecht geen verschil tussen een digitaal en een papieren boek, en staat 't het Hof daarom vrij te oordelen dat leenrecht ook kan worden toegepast op e-books. Het perscommuniqué vindt u hier (in pdf). De volledige tekst van de conclusie van de Advocaat Generaal vindt u hier (Nederlands).
 
De zaak
Het uitlenen van digitale bestanden zoals e-books valt niet onder het leenrecht. De Nederlandse wet en de Europese richtlijnen zijn daar duidelijk over. In de argumentatie van het Europese Hof in het UsedSoft-arrest van juli 2012 zag de VOB echter aanknopingspunten voor de opvatting dat het uitlenen van e-books toch onder het leenrecht zou kunnen worden gebracht. De consequenties van het arrest kwamen ook aan de orde in het kort geding tussen NUV en de website voor tweedehands e-books Tom Kabinet.
 
Stichting Leenrecht neutraal
Reeds in 2010 kwamen de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en Stichting Leenrecht in de StOL gezamenlijk tot de conclusie dat de leenrechtregeling geen ruimte laat voor het uitlenen van e-books. Het Ministerie van OC&W en het instituut IvIR bevestigden deze uitleg in 2013.
Papieren boeken kunnen dankzij het leenrecht onbeperkt en zonder toestemming van de makers worden uitgeleend. In het geval van e-books kan dit slechts voor zo ver uitgevers en schrijvers hier toestemming voor geven. In de praktijk blijkt dit niet per definitie een probleem te zijn: de KB heeft inmiddels een collectie van 11.000 titels die in de vorm van e-books kunnen worden gedownload. 
 
Om principiële redenen is de VOB een proefprocedure gestart tegen Stichting Leenrecht in een poging duidelijkheid te krijgen van het Europese Hof van Justitie of het uitlenen van e-books onder het leenrecht zou kunnen vallen. Het standpunt van Stichting Leenrecht is minder van belang, als uitvoerende organisatie. NUV, Stichting Lira en Stichting Pictoright zijn als vertegenwoordigers van uitgevers, schrijvers en illustratoren tussengekomen in de procedure. Stichting Leenrecht stelt zich neutraal op en voegt zich naar het oordeel van de rechter.
 
Meer informatie over het standpunt van de VOB vindt u op de website.
 
Voor een nadere toelichting kunt u contact opnemen met
Arjen Polman op 023-7997012 / leenrecht@cedar.nl  

Berichten:

1 2